Niniejsza informacja podyktowana jest potrzebą wyjaśnienia wątpliwości pojawiających się wśród osób, które wnioskują do tut. organu nadzoru budowlanego o przeprowadzenie takiego postępowania wobec należących do nich obiektów budowlanych.
Na wstępie należy przypomnieć do jakich przypadków zastosowanie ma uproszczona legalizacja. Procedura ta wprowadzona została ustawą z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 471), która weszła w życie w dniu 19 września 2020 r. Nowelizacja ta wprowadziła m.in. nowy przepis, tj. artykuł 49f ust. 1, który reguluje możliwość przeprowadzenia tzw. uproszczonej legalizacji. Uproszczona legalizacja ma zastosowanie w przypadku stwierdzenia budowy obiektu budowlanego lub jego części:
1) bez wymaganej decyzji o pozwoleniu na budowę albo
2) bez wymaganego zgłoszenia albo pomimo wniesienia sprzeciwu do tego zgłoszenia - jeżeli od zakończenia budowy upłynęło co najmniej 20 lat, organ nadzoru budowlanego wszczyna uproszczone postępowanie legalizacyjne.
Jednak przepis art. 49f ust. 2 ww. ustawy Prawo budowlane mówi, że: W przypadku obiektów budowlanych, o których mowa w art. 103 ust. 2 (tj. takich, które podlegają ustawie z 1974 r. Prawo budowlane – tzw. stare prawo budowlane), uproszczone postępowanie legalizacyjne, o którym mowa w ust. 1, prowadzi się na żądanie właściciela lub zarządcy tego obiektu budowlanego.
W tym miejscu należy zatem wskazać, że uproszczona legalizacja ma zastosowanie wyłącznie do klasycznych samowoli budowlanych, tj. budów bez wymaganego pozwolenia na budowę albo bez zgłoszenia. Budową zgodnie z art. 3 pkt 6 Prawa budowlanego jest wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowa, rozbudowa oraz nadbudowa obiektu budowlanego.
Zatem uproszczona legalizacja nie ma zastosowania do innych robót budowlanych niż budowa, tj. nie ma zastosowania do: przebudowy, remontu, mantażu, istotnego odstępstawa od pozwolenia na budowę, bądź projektu budowlanego. Uproszczona legalizacja nie ma też zastosowania do samowolnej zmiany sposobu użytkowania w legalnie wybudowanym obiekcie.
Uproszczona legalizacja nie może też być antidotum na brak posiadania dokumentów potwierdzających legalność wybudowania danego obiektu (jeżeli były one wydane przez odpowiedni organ), ale zostały np. zagubione lub utracone w inny sposób, albo nie zostały przekazane przez poprzedników. Należy wówczas podjąć wszelkie starania, aby dokumenty takie odszukać nie zaś występować o uproszczoną legalizację – traktując ją jako łatwiejsze wyjście. Wynika to z faktu, że legalizacja może być prowadzona wyłącznie wobec nielegalnie wybudowanego obiektu. Skutkiem wydania decyzji legalizacyjnej wobec legalnego obiektu będzie obarczenie jej wadą nieważności.
Uproszczona legalizacja poprzedzona jest kontrolą obiektu przeprowadzaną przez pracowników Inspektoratu. Ponadto weryfikowany jest czas powstania obiektu, najczęściej na podstawie zdjęć lotniczych, pozyskiwanych z zasobu geodezyjnego.
W przypadku, gdy uproszczona legalizacja jest zasadna organ nadzoru budowlanego działa na podstawie art. 49g Prawa budowlanego. Przepis ten mówi, że:
1. W ramach uproszczonego postępowania legalizacyjnego organ nadzoru budowlanego nakłada, w drodze postanowienia, obowiązek przedłożenia dokumentów legalizacyjnych w terminie nie krótszym niż 60 dni od dnia jego doręczenia.
2. Do dokumentów legalizacyjnych, o których mowa w ust. 1, należą:
1) oświadczenie, o którym mowa w art. 32 ust. 4 pkt 2 (o posiadaniu tytułu prawnego do dysponowania nieruchomością na cele budowlane);
2) geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza obiektu budowlanego;
3) ekspertyza techniczna sporządzona przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane, wskazująca, czy stan techniczny obiektu budowlanego:
a) nie stwarza zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz
b) pozwala na bezpieczne użytkowanie obiektu budowlanego zgodne z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania.
Na tym etapie postępowania najczęstsze wątpliwości rodzące się u osób, na które nakładane są ww. obowiązki dotyczą zakresu ekspertyzy. Z powyższego przepisu wynika, że opracowanie techniczne pn. ekspertyza nie musi być sporządzone przez osobę posiadającą tytuł rzeczoznawcy budowlanego, jednak sporządzający musi wykazywać się posiadaniem odpowiednich uprawnień budowlanych oraz przynależnością do właściwej izby samorządu zawodowego. Należy również zwrócić uwagę, że ekspertyza, musi odnosić się do wszystkich najważniejszych elementów obiektu podlegającego legalizacji, mających wpływ na możliwość wywoływania ewentualnego zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz możliwość jego bezpiecznego użytkowania zgodnie z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania. Oznacza to, że w ekspertyzie powinno znaleźć się odniesienie nie tylko do stricte budowlanych elementów, takich jak: fundamenty, ściany, nadproża, stropy i dach oraz w zależności od przypadku innych jak: schody, balustrady, gzymsy, tynki itd., ale również do podstawowych instalacji wchodzących w skład obiektu mających wpływ na jego bezpieczeństwo. Zatem ocenie powinna być poddana również, co najmniej instalacja elektryczna, gazowa (jeżeli obiekt takie posiada), ewentualnie wentylacyjna i klimatyzacyjna, jeżeli obiekt takie posiada i są one niezbędne do jego bezpiecznego funkcjonowania (np. w przypadku warsztatów, zakładów, pracowni, gabinetów, itp.). Wówczas sporządzenie takiej ekspertyzy, będzie wymagało udziału większej liczby osób z uprawnieniami budowlanymi w różnych specjalnościach. Za koniecznością tak szerokiej oceny przemawia sama definicja obiektu budowlanego, zawarta w art. 3 pkt 1 Prawa budowlanego, która mówi, że przez obiekt budowlany należy rozumieć budynek, budowlę bądź obiekt małej architektury, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, wzniesiony z użyciem wyrobów budowlanych.
Następnie po dostarczeniu wymaganych dokumentów legalizacyjnych podlegają one ocenie. W przypaku, gdy są one niekompletne organ nadzoru budowlanego wydaje na podstawie art. 49h ust. 2 Prawa budowlanego postanowienie o obowiązku usunięcia niekompletności w wyznaczonym terminie.
Organ nadzoru budowlanego wydaje decyzję o legalizacji, w przypadku gdy:
a) dokumenty legalizacyjne są kompletne lub ich niekompletność została usunięta, oraz
b) z ww. ekspertyzy technicznej wynika, że stan techniczny obiektu nie stwarza zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi oraz pozwala na bezpieczne użytkowanie obiektu budowlanego zgodne z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania.
Decyzja o legalizacji stanowi podstawę użytkowania obiektu budowlanego.
Należy jednak pamiętać, że w przypadku nie dostarczenia dokumentów legalizacyjnych w wyznaczonym terminie, nie usunięcia niekompletności dokumentów po wezwaniu do tego przez organ nadzoru budowlanego w drodze postanowienia, oraz gdy z ekspertyzy technicznej wynika, że stan techniczny obiektu stwarza zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi lub nie pozwala na bezpieczne użytkowanie obiektu budowlanego zgodne z dotychczasowym lub zamierzonym sposobem użytkowania, wydawana jest decyzja o nakazie rozbiórki.
Jerzy Plejer
Kierownik Oddziału
Orzecznictwa Administracyjnego
w PINB dla Miasta Poznania