Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego dla Miasta Poznania

Inwestor planujący prowadzenie i realizujący roboty budowlane w istniejącym obiekcie budowlanym powinien uwzględnić w procesie inwestycyjnym m.in. przepisy z zakresu ochrony środowiska. Obowiązek ten wynika z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. 2020, poz. 1333, ze zm.) oraz art. 75 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. 2020, poz. 1219, ze zm.).

Uwzględnienie w procesie inwestycyjnym zagadnień z zakresu ochrony środowiska należy także do obowiązków projektantów i osób nadzorujących przebieg inwestycji, które wykonując samodzielne funkcje techniczne w budownictwie zobligowane są do działania zgodnego z przepisami.

W świetle przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska w trakcie prac budowlanych inwestor realizujący przedsięwzięcie obowiązany jest uwzględnić ochronę środowiska na obszarze prowadzenia prac. Dopuszczalne jest przy tym wykorzystywanie i przekształcanie elementów przyrodniczych, ale wyłącznie w takim zakresie, w jakim jest to konieczne w związku z realizacją inwestycji. W sytuacji, gdy ochrona elementów przyrodniczych nie jest możliwa, należy podejmować działania mające na celu naprawienie wyrządzonych szkód, w szczególności poprzez kompensację przyrodniczą.

W § 6 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016, Poz. 2183 ze zm.) wprowadzone zostały zakazy m.in. zabijania, niszczenia jaj lub form rozwojowych, niszczenia siedlisk lub ostoi oraz gniazd. W stosunku do dziko występujących zwierząt, podlegających ochronie czynnej, wprowadzono również zakaz umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących.

Budynki w miastach, a w szczególności ich stropodachy, szczeliny i ubytki w elewacjach powstałe w toku użytkowania, często są siedliskiem ptaków objętych ścisłą ochroną gatunkową. Na terenach miejskich występują m.in. jerzyki, wróble, mazurki, kawki, pustułki, sikory, oknówki, które są wymienione w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016r. (poz. 2183, ze zm.) „Gatunki zwierząt objęte ochroną ścisłą z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej”, jako gatunki podlegające ochronie czynnej (oznaczony symbolem (2)). Takiej samej ochronie podlegają bytujące w miastach nietoperze, m.in. karlik większy, karlik malutki, nocek duży, nocek Bechsteina, nocek Natterera, borowiec wielki.

Jedynie w przypadku braku innych rozwiązań i gdy nie jest to szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony populacji danego gatunku i jego siedlisk, w okresie od dnia 16 października do końca lutego wprowadzono odstępstwo od zakazu usuwania gniazd z budek dla ptaków i ssaków oraz gniazd ptasich z obiektów budowlanych lub terenów zieleni, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne.

W oparciu o art. 56 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. 2020, poz. 55 ze zm.) Regionalny dyrektor ochrony środowiska na obszarze swojego działania może zezwolić na czynności podlegające zakazom określonym w art. 52 ust. 1 tej ustawy, w tym: zakazowi niszczenia siedlisk, ostoi i gniazd, uniemożliwiania dostępu do schronień, płoszenia lub niepokojenia.

Zezwolenia te mogą być wydane w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, jeżeli nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony dziko występujących populacji chronionych gatunków oraz leżą w interesie ich ochrony lub ochrony ich siedlisk (art. 56 ust. 4).

Konsekwencje naruszenia omówionych przepisów określają nie tylko przepisy karne z zakresu ochrony przyrody, ale także art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. 2020, poz. 1333, ze zm.). Zgodnie z przywołanym przepisem organ nadzoru budowlanego zobligowany jest wstrzymać roboty budowlane wykonywane w sposób mogący spowodować zagrożenie środowiska, a w dalszej kolejności wydać decyzję w celu doprowadzenia wykonywanych robót do stanu zgodnego z prawem.

W celu uniknięcia niszczenia siedlisk ptaków i nietoperzy objętych ochroną gatunkową, przed rozpoczęciem robót budowlanych należy zlecić ornitologowi i chiropterologowi sporządzenie inwentaryzacji przyrodniczej w zakresie występowania gatunków chronionych.

W sytuacji konieczności zniszczenia występujących w obiekcie schronień ptaków lub nietoperzy podlegających ochronie gatunkowej lub uniemożliwienia dostępu do schronień, należy wystąpić o wydanie stosownych zezwoleń do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na odstępstwa od zakazów dotyczących zwierząt chronionych. Następnie należy zastosować kompensację określoną w decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Przykłady dobrych praktyk w omówionym zakresie zawiera zarządzenie Prezydenta Miasta Poznania nr 126/2021/P z 11 lutego 2021 roku w sprawie standardów ochrony ptaków i nietoperzy w miejskiej przestrzeni architektonicznej w planowaniu i realizacji prac budowlanych, w tym remontowych i termomodernizacyjnych oraz odtwarzania ich siedlisk, które skierowane jest do miejskich jednostek organizacyjnych, biur oraz wydziałów Urzędu Miasta Poznania oraz do podmiotów działających na ich zlecenie.

Zarządzenie dostępne jest w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta Poznania: https://bip.poznan.pl/bip/zarzadzenia-prezydenta/126-2021-p,NT0016DE0A/
Szczegółowe informacje w zakresie ochrony ptaków i nietoperzy, w tym dotyczące instytucji i organizacji służących pomocą, można znaleźć na stronie: www.poznan.pl/mim/main/ochrona-ptakow-w-poznaniu,p,16183.html

Opracowała:
Anna Zakrzyńska
Kierownik Oddziału Inspekcji i Kontroli
Powiatowego Inspektoratu
Nadzoru Budowlanego
dla Miasta Poznania